برگزاری کارگاه شبهه پژوهی

حجت الاسلام و المسلمین روضه سرا در ابتدای ورود به بحث گفت: کتاب های بسیاری در زمینه پاسخگویی به شبهات تدوین شده اند و همچنیین فعالان فرهنگی و پژوهشی حوزه و دانشگاه پاسخ هایی داده اند. اما اینکه چگونه با یک شبهه مواجه شویم و در چه قالبی به شبهات پاسخ دهیم در این زمینه ضعفهایی وجود دارد. قبل از هر چیز، لازم است ابتدا شبهه تعریف شود. شبهه هر پیامی مشتمل بر دستگاهی شِبهِ استدلالی که در آن یکی از باورها و بنیادهای اعتقادی یا تعالیم علم دینی مورد خدشه واقع شود و یا منشا خطا و اشتباه در شناخت درست آن ها در هر حقیقتی شود. امام علی علیه السلام می فرماید: «انما سمیت الشبهه شبهه لانها تشبه الحق». شبهات در قالب گفتار و نوشتار منحصر نمی‌شوند بلکه می تواند پیام باشد زیرا شبهه باورها و اعتقادات را دچار خدشه می کند مانند جنگ صفین که حق و باطل از هم شناخته نمی شد.

در ادامه استاد حوزه تاکید کردند: اولین شبهه را شیطان مطرح کرد و گفت من از آتش هستم و انسان از خاک، آتش از خاک برتر است. بنابراین من از آدم برتر هستم. در واقع کبرای این استدلال صحیح نیست و نتیجه‎ی درستی نداده است.  زیرا شبهه بر پایه‌ی یک استدلال متکی است. شبهات باورهای ما را در مورد قیامت و عقاب، حجاب و ... خدشه وارد می کند و حتی باعث انحراف در رفتارهای عملی ما همچون نماز خواندن به عربی می شود یا در شناخت حق از باطل اخلال ایجاد می کند. همانند تشخیص حق از باطل در مسائل سیاسی مانند اعدام های اول انقلاب.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: باید بین سوال و شبهه تفاوت قائل شد و برخی از مهمترین تفاوت ها عبارت از: 1- در پرسش هدف، دریافت حقیقت و توسعه آگاهی است ولی شبهه هدفش تشویش در حقیقت و بستن مسیر آگاهی است. 2- شبهه همیشه آمیخته با باطلِ حق نما است.3- پرسش عموماً مسبوق به ناآگاهی است به خلاف شبهه 4- شبهه لزوماً هدف مخرب دارد. 5- شبهه گر با پاسخ قانع نمی شود برخلاف پرسشگر.

استاد روضه سرا اذعان کرد: برای مواجهه شدن با شبهات باید اصول و مبانی آن را بشناسیم. که این اصول و مبانی عبارتند از:

• درک صحیح شبهه: درک درست مسئله، مهمتر از راه حل می باشد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «حسن السوال نصف الجواب»
• اصل تعامل با شبهه گر: اصل تعامل مرکب از دو چیز است: 1- پاسخ به شبهه 2- تعامل با ناقل شبهه نه صرف پاسخ. زیرا پاسخ به شبهه گر در گرو تعامل و انتقال معرفت به شبهه گر است و اگر تعامل نباشد خط انتقال بسته می شود. شبهه گر بیمار است و درمان او نگاه به شخصیت و تعیّنات فردی و اختصاصی او انگیزه او بسیار مهم است. پس باید در اصل تعامل، مخاطب شناسی را بدانیم.
• استفاده از شیوه های نوین: انتقال از زبان قم به زبان قوم، پاسخ های زبانی مناسب دادن.
• عدم پاسخگویی به هر مساله ای: هیچ شخصی تخصص همه‌ی علوم را ندارد. امام صادق علیه السلام می فرماید: « ان من اجاب فی کل مایسال عنه لمجنون. بی پاسخ ماندن شبهه، بهتر از پاسخ نادرست دادن است. هرگاه مسئله ای را ندانستیم به جای مغالطه و توجیه بگوییم نمی دانیم.

در خاتمه هم جلسه را با روایتی به اتمام رساند و گفت» پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «متکلف سه نشانه دارد: پیوسته با کسانی که مافوق او هستند نزاع و پرخاشگری می کند، به دنبال اموری است که به آن هرگز نمی رسد و سخن از مطالبی می گوید که از آن آگاهی ندارد.»

در پایان نیز به سوالات طلاب پاسخ دادند.