برگزاری سومین نشست علمی – پژوهشی

خانم ابوالقاسمی در ابتدای بحث دو مقدمه مطرح کرد و گفت: اصل زیارت متخص به شیعیان نمی باشد. در متون روایی تکریم افراد صاحب مقام در جامعه تاثیرگذار است و شامل فرقه و گروه خاصی نیست و در تمام ادوار مختلف افراد و بزرگان در زمان حیات و مماتشان مورد تکریم واقع شده اند. مقدمه دوم: زیارت یک امر چند وجهی می باشد که شامل ابعاد فرهنگی و اجتماعی و آثار فرهنگی- اجتماعی می باشد.

در ادامه به ابعاد اجتماعی زیارت پرداخت و بیان کرد: اولین بعد اجتماعی زیارت توسعه سکونت های انسانی در اطراف زیارتگاه ها می باشد. غالب شهرهای زیارتی بدینگونه به وجود آمده اند که فرد بزرگی، در یک منطقه ای شهید شده است و آرام آرام در اطراف آن زیارتگاه، شهرها به وجود آمدند. دومین بعد تشکیل نهادهای آموزشی، مذهب، خیریه وابسته به زیارتگاه ها می باشد به طور نمونه مدرسه علمیه فضیه قم در کنار حرم حضرت معصومه می باشد.

پیدایش نهادهای اقتصادی و بازارها در اطراف زیارتگاه ها سومین بعد اجتماعی می باشد و افراد در این فضا با یکدیگر تبادلات فرهنگی دارند. چهارمین بعد اجتماعی؛ پیدایش نهادهای ادارای و قضایی و بعد دیگرو عنصر اصلی و هویت بخش شهر، زیارت گاه‌ها هستند در واقع تمام ساز و کارهای مهندسی طوری صورت می گیرد که زیارت گاه نماد اصلی شهر باشد به طور نمونه گلدسته و گنبد حرم امام رضا از دور مشخص بوده است و در خاطرات افرادی که در راه مانده اند آمده که از دور که گنبد را مشاهده می کردند راه خود را پیدا می کردند. در واقع مشخصه اصلی شهر، زیارتگاه می باشد که خودنمایی می کند.

 اخذ نام شهرها از مرقد مطهر بصورت مستقیم یا غیر مستقیم گرفته شده است مانند مشهد الرضا، کاظمین که تاثیر در تقسیمات درونی شهرها و مهندسی فضای شهری دارد و همچنین در نام گذاری محله ها و خیابان ها تاثیر گذاراست. بحث مجاورت زائران در آن شهرها برای زندگی یا مدفون شدن بعد از مرگ هست که خود باعث می گردد محل حضور یا گذر افراد از طوایف، زبان ها، و مذاهب مختلف اسلامی باشد که از این طریق رشد نهادهای مرتبط با مسائل فرهنگی و تقویت مولفه های اجتماعی دین می گردد.

استاد حوزه در ادامه به ابعاد فرهنگی زیارت پرداخت و اذعان کرد: 1- اولین بعد فرهنگی زیارت، ارتباط تنگاتنگ فرهنگ زیارت با زمان های مقدس است که در متون دینی برای زیارت در زمان های خاص سفارش شده است مانند زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه 2- تلاقی مناسبت های مذهبی با مناسبت های ملی که ایام نوروز مکان های مذهبی مملو از جمعیت می شود 3- تقویم آموزشی، کشاورزی قطعا در سفرهای زیارتی تاثیرگذار است 4- کارکردهای جایگزین زیارت؛ در متون روایی بیان شده است که زیارت امام رضا علیه السلام حج فقرا محسوب می شود زیرا تمامی مردم استطاعت و شرایط حضور در حج را ندارند اما همین بحث خود آسیب هایی را به دنبال دارد مانند ساخت مکان هایی برای شبیه سازی حج. 5- توزیع نذورات و ادای نذورات و تجمع نیازمندان و فقرا که گاهی حتی باعث مزاحمت برای زائران می گردد.

 6- زیارت به صورت فردی یا گروهی می باشد و زیارت های گروهی باعث مولفة قلوبهم می شود و همچنین زمینه ساز آشنایی و دوستی با دیگران، و ازدواج جوانان می شود. آیین های بدرقه و استقبال، خداحافظی و حلالیت طلبیدن از دوستان و آشنایان، بدرقه زائر، اطعام و سقایت زائران از دیگر ابعاد فرهنگی زیارت می باشد.

در خاتمه آسیب های زیارت را بیان کرد: 1- اختلافات مذهبی که این گردهمایی ها گاهاً باعث اختلاف می گردد. و رهبر معظم انقلاب بر اتحاد و همدلی اهل سنت و شیعه و غیره تأکید دارند. 2 تحجر و افراط 3- غلو 4- خرافات که معمولا در بین عوام مردم رواج دارد.