برگزاری اولین نشست علمی –پژوهشی

خانم علیزاده در ابتدای بحث گفت: تکریم انسان های بزرگ برای ما ارزشمند تلقی می شود. زمانی که در سیره بزرگان جستجو می کنیم در می یابیم که زیارت جزء لاینفک زندگی آن ها بوده است. در شرح حال ملاصدرا آمده است زمانی که ایشان در قم یک مشکل علمی بوجود می آمد روزهای جمعه به زیارت حضرت معصومه علیها السلام مشرف می شدند و  مشکلات علمی برایشان حل می گردید.

استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: زیارت از نظر لغوی از سه حرف اصلی (ز. و. ر) به معنای میل و عدول از چیزی است. زائر را از آن جهت زائر می گویند که وقتی به زیارت تو می آید، از غیر تو عدول می کند و روی برمی گرداند. برخی زیارت را به معنای قصد و توجه می دانند. فیومی می گوید: زیارت در عرف، آن است که انسانی با انگیزه بزرگداشت کسی و انس گرفتن با او به وی روی آورد. نکته قابل توجه این می باشد که تنها مورد استعمال این واژه در قرآن کریم در آیه شریفه «الهکم التکاثر حتی زرتم المقابر» وجود دارد.

وی اذعان کرد: در منابع دینی دو نوع زیارت داریم: 1- زیارت غیر مأثور: زائر  با بیان و کلام خود به مزور اردت خود را اعلام می کند همچنین اعلام تولی نسبت به او و تبری از دشمنان او می نماید.2- زیارت مأثور: این زیارت از زبان معصوم است که علاوه بر اظهار ارادت زائر و اعلام تولی و تبری شامل عبارات مهمی در جهت شناخت معصوم و آگاهی از منزلت اوست همچنین کلاس درس و معرفت است.  مفاهیم بیشتر زیارت شامل: توحید و صفات الهی، نبوت و پیامبر شناس ،امامت و رهبری، تاریخ زندگی و بیان مظلومیت ها، افشای ظلم و ستم حاکمان، لزوم همگرایی در فکر و اقدام و عمل می باشد.

در ادامه به مبانی زیارت پرداختند و گفت: مبانی به چند دسته تقسیم می شود:

1-مبنای اعتقادی: انسان دارای دو بعد جسمی و روحی است، بعد روحی انسان از خداوند متعال گرفته شده است «نفخت فیه من روحی» و همانند خداوند متعال جاودانه و ابدی است. در نگاه دینی مرگ به معنای نابودی نیست بلکه به معنای انتقال روح انسان از این دنیای مادی به عالم برزخ سپس در عرصه معاد و قیامت به بهشت یا جهنم است. در این انتقال روح باقی است و فقط به جسم مثالی منتقل می شود. روح انسان در عالم برزخ بر اساس حکمت و مصلحت خداوند متعال هنوز با عالم ماده در ارتباط است.

2-مبنای قرآنی: در داستان اصحاب کهف که در آن خداوند متعال می فرماید: «وَكَذَلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ  فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْيَانًا  رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ  قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا»

نکات قابل برداشت از این آیه عبارت است از:

• ساختن مسجد در کنار اصحاب کهف برای زنده نگه داشتن یاد و نام اصحاب کهف؛
• عبارت «غلبوا علی امرهم» نشان از تایید خداوند متعال بر این عمل؛
• از نظر فقهی جواز ساختن مساجد و اماکن متبرکه در کنار قبور اولیاء الهی بالاخص انبیاء و ائمه علیهم السلام

در آیه دیگر خداوند متعال می فرماید: «في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ» (نور؛26)

در رابطه با آیه فوق امام باقر عليه السلام می فرماید: مراد از «بيوت» در اين آيه، خانه‌هاى انبيا و حكما و امامان معصوم است. زیرا مكان‌ها يكسان نيستند و بعضى از آنها، بر بعضى ديگر برترى دارند. «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ» و بزرگى و عظمت، مخصوص خدا و مواردى است كه او اجازه مى‌دهد.

3-مبنای روایی: از لحاظ بحث روایی در شیعه و سنی بسیار غنی هستیم. در روایتی از اهل تسنن آمده است که پیامبر اکرم  (ص) فرمود: «من زار قبری، وجبت له شفاعتی» هر کس بعد از وفاتم مرا زیارت کند، چنان است که در حال حیات زیارت کرده باشد و هر کس قبرم را زیارت کند، روز رستاخیز شفاعتم بر او واجب می گردد. و در روایت اهل شیعه آمده است پیامبر اکرم (ص) فرمود: «ای علی! هر کس که مرا در زمان حیات یا مرگم زیارت کند، یا تو و فرزندانت را در زمان حیات یا پس از مرگ زیارت کند، من ضمانت می کنم که او را از اهوال و شدائد روز قیامت نجات دهم تا آن که او را هم درجه خود گردانم». نکته اساسی اینجاست که در آخر عبارت اگر کسی زیارت برود باید سنخیت روحی با آن معصوم داشته باشد و این سنخیت را باید در دنیا بدست آورد. با تامل در زیارت نامه ها و تلاش در تزکیه نفس انسان می تواند هم سنخ ائمه علیهم السلام شود و این سنخیت همیشه در حال تکمیل می باشد و انسان می تواند درجه خود را افزایش دهد.

4-مبنای سیره متشرعه: پیامبر اکرم (ص) در سال ششم هجرت بر قبر مادر خود در راه مکه و مدینه حاضر شدند، گریستند و قبر را بازسازی نمودند. همچنین پس از جنگ احد، بارها قبور شهدای احد را زیارت کردند.

حضرت زهرا (س) پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)  هر روز به زیارت قبر پدر می رفتند و گریه می کردند. ایشان در زیارت می فرمود: «پدرم؛ بر من مصائبی نازل شده که اگر بر روز نازل می شد مبدل به شب می گشت. حضرت علی (ع) خانه ای برای حضرت زهرا (س) ساختند به نام بیت الاحزان.

استاد حوزه در ادامه فواید زیارت را بیان کرد:

 1-کسب طهارت و دوری از گناهان: زیارت معصومین چه در حال حضور و چه بعد از وفات ایشان، او را به سوی معنویات و مکارم اخلاقی و انسانی سوق می دهد. شاید یکی از حکمتهای مهم زیارت، همین توجه زائر به معنویات، دعا، ذکر و نماز در حرم اولیای الهی و سعی در اصلاح، خودسازی و کسب طهارت درونی است. امام صادق (ع) آیة شریفه «ثُمَّ لْیقْضُوا تَفَثَهُمْ» را به دیدار امام تفسیر می نماید؛ یعنی در پرتو دیدار و زیارت آنان، کدورتهای اخلاقی و رذایل درونی زدوده می شود و انسان از ظلمت و قساوت قلب رهایی می یابد.

 2-تقرب به خداوند متعال: یکی از اسرار و فواید خاندان وحی و بزرگداشت نام و یاد آنان، تقرب به خدا و جلب عنایات و توجهات ویژة او است. پیامبر گرامی اسلام (ص) به حضرت علی(ع) می فرماید: «یاأَبَا الْحَسَنِ! إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قَبْرَکَ وَ قَبْرَ وُلْدِکَ بِقَاعاً مِنْ بِقَاعِ الْجَنَّةِ وَ عَرْصَةً مِنْ عَرَصَاتِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ نُجَبَاءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ صَفْوَتِهِ مِنْ عِبَادِهِ تَحِنُّ إِلَیْکُمْ وَ تَحْتَمِلُ الْمَذَلَّةَ وَ الْأَذَی فِیکُمْ فَیَعْمُرُونَ قُبُورَکُمْ وَ یُکْثِرُونَ زِیَارَتَهَا تَقَرُّباً مِنْهُمْ إِلَی اللَّهِ مَوَدَّةً مِنْهُمْ لِرَسُولِهِ، أُولَئِکَ یَا عَلِیُّ الْمَخْصُوصُونَ بِشَفَاعَتِی وَ الْوَارِدُونَ حَوْضِی وَ هُمْ زُوَّارِی غَداً فِی الْجَنَّة»

 یا اباالحسن! به درستی که خدای تعالی قبر تو و فرزندان تو را بقعه هایی از بقعه های بهشت و عرصه ای از عرصه های آن قرار داده و دلهای بزرگان از مردم و برگزیدگان بندگان خود را به آنها مایل ساخته تا خواری و اذیت در راه شما را متحمل شوند و قبور شما را تعمیر کنند و بسیار به زیارت قبور شما آیند تا موجبات تقرب به خدا و دوستی پیغمبرش را فراهم سازند. یا علی! شفاعت من مخصوص این گروه خواهد بود و آنان بر حوض من وارد خواهند شد و جزء افراد زیارت کنندگان من در بهشت خواهند بود.»

3- بهره های مادی و معنوی فراوان: علاوه بر آنچه در فواید زیارت حرم معصومین گفته شد، می توان به بهره های فراوان مادی و معنوی که شامل حال زائران عارف می شود، اشاره نمود که به عنوان نمونه استجابت دعا، برآورده شدن حاجتهای دنیوی و اخروی، در زیارت امام حسین(ع) و طلب رزق و روزی، در زیارت رسول خدا(ص) است

4-وفای به عهد: زیارت و حضور در کنار مرقد پاک معصومین؛ تجدید عهد ولایت و قرار گرفتن در راه امامت است. امام رضا(ع) می فرماید: «إِنَّ لِکُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِی عُنُقِ أَوْلِیَائِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ زِیَارَةَ قُبُورِهِمْ؛ هر امامی، عهد و پیمانی بر ذمه دوستداران و پیروانش دارد و کمال وفای به عهد و ادای نیکوی آن، زیارت قبور ائمه است.»

در خاتمه خاطر نشان کرد: زیارت با معرفت (شرط کمال زیارت ائمه علیهم السلام) می باشد زیرا زیارت با معرفت در واقع معرفت و شناخت مقام و موقعیت امام است نه اعمال بی روح و همراه با غفلت، زیارت با معرفت در واقع ارتباط قلبی با امام معصوم نه صرفاً بوسیدن ضریح و طواف آن. زیرا، ائمه علیهم السلام بر اساس حدیث ثقلین، هم عدل قرآن کریم معرفی شده اند. این به معنای جامعیت عینی و علمی امام است در زمینه های مختلفی یعنی واجد هر کمالی هستند که مصون از هر عیب و نقصی است که هم در مرحله ثبوت و هم رد مرحله بقاء در ایشان موجود است. چنین معرفتی می تواند زمینه اطاعت و تسلیم در مقابل اوامر و نواهی ایشان که همان فرمان خداست فراهم سازد. و کسی که عارف به حقّ امام است از حرمت و ولایت امام آگاهی دارد و به ایشان اقتدا می کند و از اوامر و نواهی ایشان در تمام ابعاد زندگی مقدار ظرفیت وجودیش اطاعت می نماید.