برگزاری کرسی علمی-ترویجی با عنوان «کلام اجتماعی (چیستی، قلمرو و روش)»

جناب آقای دکتر جبرئیلی در ابتدا به ضرورت و تعریف کلام اجتماعی پرداختند و گفتند : «کلام اجتماعی» تعاریف متعددی دارد از جمله: تبیین روزآمدی از متون و نصوص دینی با محوریت اعتقادی؛ دانش کلامی بعد از غیبت صغری هویت پیدا کرده است و با رویکرد اجتماعی ارائه شده است و کلام اسلامی یا شیعی باید امتداد پیدا کند و در سطح اجتماع ظهور و بروز یابد.

استاد فرمودند کلام اجتماعی دارای ویژگی هایی از جمله: تبیینی، دفاعی و ناظر به ابعاد اجتماعی می باشد. ایشان اذعان کردند مبانی کلام اجتماعی شامل: 1.اجتماع محوری در کنار فرد محوری، 2. جامعیت اسلام(سیاست توسعه)؛ 3.تفکر سیستماتیک4. کرامت انسانی5. حقوق بشر و 6. تکالیف اجتماعی می باشد.

در ادامه سرکار خانم دکتر عبدلی به تحلیل و ارزیابی مباحث استاد جبرئیلی پرداختند و بیان کردند:

۱. تحدید مفهوم واژگان کلیدی بسیار مهم است به دلیل عدم برداشت صحیح و نبوده نظر یه  مختار ،شبهه خلط دین و کلام رخ داده است .مصادیق که به عنوان کلام اجتماعی شمرده می شود بعضاً مصادیق فقه اجتماعی یا تفسیراجتماعی است این امر سبب فربه شدن کلام و دلالت بر بی  موضوعی بودن دانش کلام می کند که با تلقی شما از علم کلام  ناسازگار است.

۲. برداشت و مقصود از کلام مطلوب یا صریح چیست؟ رسالت کلام مطلوب توسعه کلام اجتماعی است یا تاسیس کلام اجتماعی؟  اگر تاسیس اولا این رسالت علوم اجتماعی اسلامی که کلام به تنهایی متکفل ایجاد ان نیست . بلکه کلام میتواند ظرفیت سازی کند برای تولید علوم اجتماعی اسلامی از طریق تامین مبانی کلامی علوم اجتماعی اسلامی . لذا باید یکی از کارویژه های علم کلام را همین مورد دانست.

۳.کلام و الهیات دقیقاً مترادف هم نیستند لذا نمی‌شود توقع و انتظاراتی که از الهیات اجتماعی در غرب داریم را از کلام اجتماعی داشته باشیم. باید الهیات اجتماعی اسلامی را در چارچوب اسلامی مشخص کنیم.

۴. گرچه پیشینه‌ی کلام اجتماعی معاصر پررنگ‌تر ولی باید به پیشینه کلام اجتماعی نزد متقدمان و متاخران هم توجه داشته باشیم.

همچنین استاد محمد جعفری به عنوان ناقد دیگر بحث فرمودند:

اهمیت و جایگاه کلام اجتماعی در این است ، دچار تاخیر تاریخی در این فضا هستیم و شروع کننده آن غربی ها هستندو در عرصه خاص در راستای مباحث الهیات اجتماعی کارکرده اند. باید کلام را امتداد دهیم تا در عرصه  اجتماعی ظهور  پیدا کند و از جنبه ذهنی محض خارج شود و آثارش در عرصه اجتماع، سیاست ،ملیت و نیازهای روزمره مردم خود را نشان دهد.

الهیات ما در بعد نظری نقص ندارد و باید کاربردی و کاربردی تر شود اهمیت این مقوله با توجه به شکل نظام اسلامی دو چندان شده است.مقوله کرونا زندگی ما و جهانیان را درنوردیده و مسائل اعتقادی ما را به چالش کشیده است الهیات رنج و تاب آوری در این موارد... و بحث حجاب از نمونه های کلام اجتماعی.

 اکتفا به فقه فردی، کارآمدی ندارد و نیازمند توسعه فقه مضاف هستیم.بیانیه گام دوم بستری است برای مطالعات الهیات اجتماعی در عرصه های مختلف اجتماع.  کلام اجتماعی می خواهد امتداد علوم اعتقادی را در علوم اجتماعی نشان دهد مقدمه برای علوم اجتماعی اسلامی است.کلام اجتماعی در همه عرصه های علوم اجتماعی است.

در ادامه جناب آقای دکتر جبرئیلی پاسخ های خود را پیرامون نقد و نظرات اساتید چنین بیان فرمودند:اکتفا به فقه کارآمدی فردی ندارد و نیازمند توسعه فقه مضاف هستیم . ادعای مرزبندی مشخصی وجود ندارد بلکه رویکرد مشخص است. معاضدت علوم اجتماعی مورد قبول و پذیرش است. همچنین می توان به مباحث نگاه دو وجهی داشت مانند امر به معروف و نهی از منکر که بیشتر جنبه کلامی دارد تا فقهی.

و در آخر بحث سرکار خانم حاتمی به عنوان دبیر اجرایی در جمع بندی مباحث چنین  بیان کردند:

«کلام اجتماعی» شاخه‌ای از الهیات اجتماعیِ اسلامی است که به استنباط، تبیین و دفاع از آموزه‌های اعتقادی و دیدگاه‌های دینی در باب مسائل اجتماعی می‌پردازد.و با استفاده از  لوازم کلام اجتماعی همچون: آشنایی با روح فرهنگ اسلام و آشنایی با جهان اسلام همچنین دغدغه مند بودن نسبت به اصلاح اوضاع اجتماع و خودباخته نبودن در مقابل مکتب ها و جریان های بیرونی از دید وسیع برخوردارشد و می توان  با خلوص و اجتناب از التقاط، احساس عزت و شرافت، وحدت معنوی فرهنگ و ایدئولوژیک و تشخیص درد ها و ارائه راه کار، به نتایج و آثار کلام اجتماعی دست یافت.